Tibb mərkəzi yoxsa
....
Yazının adını
niyə belə qoyduğumun sadə səbəbi var. Əvvəlcə ölkəmizdəki xəstəliklərin
statistikasını nəzərdən keçirək. Ölkəmizdəki
xəstəliklərin statistikasına gəldikdə sadəcə 2011-ci ilin statistikasını tapa
bildim. Hal hazırda bu rəqəmlər 3-5% artmış ola bilər.Dövlət Statistika Komitəsi son olaraq, 2011-ci ildə əhalinin daha çox
hansı xəstəliklərdən əziyyət çəkdiyini hesablayıb. Komitənin hesablamasına görə,
əhali ən çox tənəffüs orqanları xəstəliklərindən (694 min 738 nəfər), həzm
sistemi (118 min 278 nəfər), qan dövranı sistemi (113 min 702 nəfər),
travmalar, zəhərlənmələr (107 min 6 nəfər), sinir sistemi (54 min 667 nəfər),
hamiləlik, doğuş və zahılıq dövrünün xəstəliklərindən (46 min 97 nəfər) müalicə
alıb.Əslində sağlamlıq sektorunun özünün də “sağlamlıq problemləri” var. Gəlin
qısa nəzər salmağa çalışaq.
Bir çox
sektorlarda olduğu kimi böyük boşluqların olduğu tibb sektorunun bir neçə
problemini sizinlə paylaşmağa çalışmışam. Əsas mövzu həkim və farmasevtik
firmalar arasındakı münasibətlərdir. Yazıya keçməmişdən əvvəl qısa bir
statistika paylaşmaq istərdim.Son
statistikaya görə :
|
Apteklər
|
410+
|
|
Dövlət
xəstəxana klinika və poliklinikalar
|
250+
|
|
Uşaq xəstəxana və Poliklinikaları
|
115+
|
|
Özəl tibb mərkəzləri
|
135+
|
|
Stomatoloji mərkəzlər
|
75+
|
|
Oftalmoloji mərkəzlər
|
45+
|
|
Audioloji mərkəzlər
|
6+
|
|
Doğum evləri və qadın
məsləhətxanaları
|
40+
|
|
Dispanser və reablitasiya
mərkəzləri
|
30+
|
|
Farmasevtik şirkətlər
|
95+
|
|
Tibbi avadanlıqlar
|
20+
|
Statistikadan
görüldüyü kimi tibb sektorunda fəaliyyət göstərən bu müəssisələrdə 35000-dən
çox işçi heyyəti fəaliyyət göstərir. Burada ən yüksək tibb professorlarından farmasevtik
firmalardakı menecerlərə qədər nəzərə alınıb.Tibb
sektorunda bir işçinin orta işləmə saatı 6-8 saat, ortalama əmək haqqı 300-600
AZN, ortalama bir işdə davamlılıq müddəti 3.5-4 il arasında dəyişir.Burda təbii
ki dövlət müəssisələrində çalışanlar üstünlük təşkil edir. Dövlət müəssisələrində
orta iş saatı əsasən 10 saat, orta əmək haqqı 85-160 AZN, bir iş yerində
davamlılıq müddəti 8-10 ildir. Özəl müəssisələrdə orta iş saatı 8 saat,
orta əmək haqqı 400-800 AZN, davamlılıq müddəti 1.5-3 il arası dəyişir. Bütün
bunları qeyd etməyimin səbəbi var.Hal hazırda
Azərbaycanın tibb sektorunda ən böyük problem inamsızlıqdır deyə bilərik.
Problemin mənbəyini axtarmaq və səbəbləri tapmaq çox uzun mövzudur. Amma qısaca
nəzər yetirək.Müstəqillikdən
sonra dağınıq halda olan təhsil sistemində oxuduğu sahəyə tam sahib ola bilməyən
həkimlər, ortalama əmək haqqı vəziyyəti yaxşı olmayan tibb sektorundakı
korrupsiya, pasientlərin məlumatlanması üçün bazaların az olması, tarifsiz və
çox zəif nəzarətli bir sistem.Mövzuya keçid
alıb onu qeyd edim ki, əsasən yerli farmasevtik firmalar sayca üstünlük təşkil
edir. Son 10 ildə 65-dən çox farmasevtik firma qeydiyyatdan keçib ki bu da çox
böyük rəqəmdir. Bazarda müxtəlif növ məhsullar təklif olunur. Hər bir xəstəliklə
əlaqəli olaraq onlarla məhsul. İşləmə sxemi çox sadədir.Həkimlərlə
şirkətlər arasındakı bağlantılara nəzər yetirək. Bağlantılar əsasən aşağıdakı 5
formada həyata keçirilir:-
Təklif
kataloqları, broşurlar və digər çap vəsaitləri
-
Promosialar,
suvenirlər və gündəlik tibbi ləvazimatlar
-
Konfranslar,seminarlar
və digər toplantılar
-
Gəzintilər,
restoran ziyafətləri və digər sosial tədbirlər
-
Əməkdaşlığa
görə ödənişlər və faizlər
Farmasevtik
firmalar müəyyən məhsulları seçir və qruplaşdırır, tibb müəssisələrindəki həkimləri
siyahılaşdırır və qruplaşdırır, tələbə uyğun olaraq qiymət müəyyən edilir və ən
son olaraq hər bir preparata görə əsasən 1-9% arası faizlər müəyyən edir.Şəxsi təcrübəmə
əsaslanıb onu qeyd edim ki, bəzi müsbət imicli şirkətlər sadəcə bazarın tələbinə
görə bu yola əl atır və məhsulun imici üçün əlindən gələni edir. Amma çox təəssüf
ki, heç bir şeyi hətta insanların sağlamlığını düşünmədən istənilən məhsulu heç
bir fayda və keyfiyyət kriteriyalarına sığmayan formada bazara müxtəlif məhsullar
təqdim edir. Bura ən çox arıqlama məhsulları, saç tökülməsinə qarşı məhsullar,
sinir sistemi məhsulları, tibbi kosmetika məhsulları və bioloji aktiv əlavələri
aid edə bilərik.Nümunədə
baxsaq, siz sinir pozulması və ya yuxusuzluqla əlaqəli həkimə müraciət
edirsiniz. Müayinədən sonra sizə müəyyən preparatlar təyin olunur. Professional
həkimlər,təyin edəcəyi preparatın keyfiyyətini və firmanın imicini nəzərə alır.
Amma çox təəssüf ki elə həkimlərdə varki, yalnız firmanın təklif etdikləri
faizlərə və dərmanın qiymətinə baxır.
Ümumiyyətlə hər
bir işdə olduğu kimi bu işdə də sadəcə qazancı düşünmək əlbəttə ki sonda
uğursuzluğa gətirir. Əgər söhbət sağlamlıq kimi çox mühüm məsələdirsə “vicdanımızın
səsinə” qulaq asmağı unutmayaq !!!
